Jana Beranová
Jana Beranová
foto: Caspari

Jana Beranová

2 mei 1932, Plzen (Tsjechië)

Jana Beranová schrijft poëzie en proza. In 2008 ontving ze de Erasmusspeld voor haar inzet voor de letteren, en in 2009 - 2010 was ze stadsdichter van Rotterdam.


Ook maakte ze naam als vertaalster van de romans van Milan Kundera en veel Tsjechische dichters waarvoor ze een onderscheiding kreeg van de Tsjechische staat (Černín medaille). In 2008 publiceerde zij bij De Bezige Bij De geboorte van Sisyphus, een monumentale bundel als eerbetoon aan dichter-immunoloog Miroslav Holub.

 

Ooit als vluchtelinge met haar ouders uit het communistisch Tsjecho-Slowakije in Nederland beland, studeerde zij in Rotterdam af in de economie. Geleidelijk aan schakelde ze over op literatuur, was 18 jaar docent poëzie in de Maasstad en aan de Schrijversvakschool in Amsterdam.


In 2011 verscheen bij uigeverij De Geus haar verzamelbundel Werkboek 1983-2010, een keuze uit zeven dichtbundels en nieuw werk, inclusief dvd met trompetspel van Eric Vloeimans en animaties van Sybren Kuiper. In hetzelfde jaar bundelde de Rotterdamse uitgeverij Douane haar stadsgedichten onder de titel Stad in de watten.


‘Ik voel me betrokken bij het breekbare en de maatschappij, naast de bomen en de bloemen die we gelukkig ook hebben,’ zegt zij. ‘Sinds mijn tekst voor de poster van Amnesty International: als niemand/ luistert/ naar niemand/ vallen er doden/ in plaats van/ woorden, werk ik vaak voor deze organisatie voor mensenrechten en als bestuurlid van PEN Nederland heb ik me jarenlang ingezet voor gevangen schrijvers via het internationale Writers in Prison Committee.’


‘Ik wil poëzie graag in breder verband zien,’ vervolgt zij. ‘Juich samenwerking met beeldend kunstenaars en musici van harte toe. Heb ooit een groot project rond beelden in de stad (Beelden in vervoering) geïnitieerd toen Rotterdam Culturele Hoofdstad was van Europa. En ik ben trots op de dvd waarvan een gedicht met filmpje op deze site staat.‘


Verschillende van haar gedichten zijn geplaatst in de openbare ruimte. Tijdens Poetry International 2013, werd bijvoorbeeld in het park Oude Westen (West-Kruiskade) de door beeldend kunstenaar Guido Marsille naar haar gedicht ‘Klare taal’ gemaakte wegwijzer geplaatst. Maar ook elders – in Naarden, Den Briel en bij Kinderdijk zijn haar teksten permanent vereeuwigd op muren of anders. Vaak komt u haar naam tegen in bloemlezingen op thema of als werk in opdracht.


 
illustratie: Deborah Kraaijeveld

De schepper slaapt

Heldere lucht als een jas van geluk.

Kinderen spelen – met het azuur

in hun oog delen ze lachend de hemel uit.

 

Op een andere plek zwart als vulkaanglas

broertje versmolten met haar rug

kijkt een kind hoe de hemel overvliegt.

 

De schepper slaapt.

En ook zijn broer.

 

De filosoof zegt:

de hel – dat zijn wij.

De ambtenaar zegt:

de regels – dat zijn wij.

 

Een slimme engel schuift ons een bril toe

gedoopt in onbevangen nieuwsgierigheid.

De mensen – dat zijn wij. Allemaal.


Liefde in het veld

Ruggen zijn ons andere gezicht.

 

Een rug kijkt terug.

Als kind maakte ik twee ogen

achter op mijn jack.

 

Bij angst of verdriet,

als het hoofd beschutting

zoekt, kromt de rug.

 

Boze katten hebben hoge ruggen.

 

Maar jij liefste –

de boog van jouw rug

schiet pijlen naar mijn hoofd!

 

De paniek van de eerste vlinder

fladdert nog in mijn buik.

 

Ik koester je koningshemd,

jouw ongetemde vlakte, je

rent me tegemoet

 

Raak me aan, raak me aan,

fluister je telkenmaal.

Ik schrijf.

 

Zie niets door de vingers,

alles door de huid. In mijn 

hand is je rug beschut

                                      teder

zoals alleen een beeld vermag.

Requiem voor een dichter

15-7-2015

voor Rogi Wieg

 

Hij kon om zijn lichaam

alleen nog zijn badjas 

verdragen, los omgeslagen 

 

de pijn was groter dan zijn lijf 

en moest er toch in kunnen. 

Pijn kun je niet wegbijten. 

 

Soms – denken we – wil je het 

liever niet weten, dat getob van anderen, 

je machteloze opbeuren/ wegkijken. 

 

Tijd is als een nekschot, zei hij 

maar het hielp niet, het hielp niet 

totdat het schot echt viel. 

 

Dag dichter, schilder, jazzmuzikant, 

het leven deugt van geen kant 

glipt met een list door je vingers 

 

grist wat je lief is 

uit je hand

A
1983
3 gedichten
1981
3 gedichten
1934 - 30 sep 2021
3 gedichten
B
12 okt 1990
3 gedichten
13 jan 1964
3 gedichten
25 nov 1975
3 gedichten
2 mei 1932
3 gedichten
27 jul 1945
3 gedichten
31 jan 1905 - 13 aug 1960
3 gedichten
1976
3 gedichten
4 sep 1976
3 gedichten
17 jan 1928 - 20 apr 2019
3 gedichten
1993
3 gedichten
1984
3 gedichten
13 apr 1957 - 7 apr 2003
3 gedichten
12 maa 1977
3 gedichten
C
2 feb 1908 - 11 maa 1985
3 gedichten
D
12 nov 1975
3 gedichten
24 nov 1944 - 19 dec 2019
4 gedichten
6 feb 1636 - 6 mei 1684
3 gedichten
1952
3 gedichten
E
12 sep 1943 - 8 nov 2018
F
18 sep 1952 - 24 jun 2002
3 gedichten
G
20 okt 1631 - 31 dec 1698
2 gedichten
14 jul 1936
3 gedichten
18 mei 1995
2 gedichten
15 aug 1951
3 gedichten
9 feb 1884 - 27 okt 1958
3 gedichten
28 aug 1973
3 gedichten
H
27 aug 1947 - 16 sep 2000
3 gedichten
1958
3 gedichten
I
24 maa 1891 - 23 okt 1970
2 gedichten
K
9 jul 1984
3 gedichten

3 gedichten
1979
3 gedichten
1941 - 17 nov 2004
3 gedichten
27 jul 1984
3 gedichten
21 feb 1953
3 gedichten
1993
3 gedichten
26 feb 1942
3 gedichten
6 jan 1946
3 gedichten
30 dec 1957
3 gedichten
9 mei 1946
3 gedichten
13 jan 1964
3 gedichten
L
12 maa 1973
3 gedichten
26 jan 1977
3 gedichten
11 mei 1865 - 21 jun 1925
3 gedichten
23 sep 1941 - 7 okt 2006
3 gedichten
28 aug 1950
3 gedichten
6 mei 1944 - 27 dec 1990
1990
3 gedichten
M
1982
3 gedichten
1947
3 gedichten
28 aug 1937 - 12 jan 2007
N
5 aug 1977
1 gedicht
28 jan 1974
2 gedichten
9 sep 1964
3 gedichten
O
12 jan 1963
3 gedichten
1988
4 gedichten
26 mei 1943
3 gedichten
P
16 jan 1980
3 gedichten
1951
3 gedichten
R
12 dec 1660 - 13 jan 1702
1 gedicht
1951
3 gedichten
2 feb 1931 - 21 nov 2023
3 gedichten
1991
3 gedichten
1954
3 gedichten
1 jun 1955
3 gedichten
S
1986
3 gedichten
22 sep 1935 - 25 jun 2020
2 gedichten
1981
2 gedichten
1975
3 gedichten
20 jun 1702 - 25 apr 1753
3 gedichten
15 feb 1976
3 gedichten
23 okt 1869 - 3 maa 1945
3 gedichten
26 apr 1953
3 gedichten
25 okt 1961
3 gedichten
16 feb 1963
3 gedichten
T
1 feb 1945
3 gedichten
12 jul 1959
3 gedichten
24 sep 1780 - 21 okt 1856
3 gedichten
2 feb 1967
3 gedichten
30 okt 1985
3 gedichten
U
1962
3 gedichten
V
26 aug 1935 - 18 maa 1992
3 gedichten
1955
3 gedichten
1947
3 gedichten
31 dec 1958
4 gedichten
1974
3 gedichten
19 jul 1954 - 7 aug 1999
3 gedichten
21 aug 1958
3 gedichten
11 maa 1936 - 19 feb 2016
4 gedichten
1 mei 1973
3 gedichten
13 jul 1944
3 gedichten
1963
3 gedichten
W
1947
3 gedichten
1943
3 gedichten
15 okt 1932 - 14 apr 1977
1 gedicht
1986
3 gedichten
23 nov 1987
3 gedichten
20 dec 1963
3 gedichten
Z
1610 - 1 apr 1663
3 gedichten
1968
3 gedichten